ಬಸವಣ್ಣನವರ ಬಸವಕಲ್ಯಾಣದ ಬಗ್ಗೆ ನೀವು ಕೇಳಿರುತ್ತೀರಿ. ಇಂದು ನಾವು ಬೀದರ್ನಲ್ಲಿರುವ ಬಸವ ಕಲ್ಯಾಣ ಕೋಟೆಯ ಬಗ್ಗೆ ತಿಳಿಸಲಿದ್ದೇವೆ. ಇದನ್ನು ಹಿಂದೆ ಕಲ್ಯಾಣಿ ಕೋಟೆ ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತಿತ್ತು. ಇಂದು ಅವಶೇಷಗಳಾಗಿ ಉಳಿದಿರುವ ಈ ಕೋಟೆಯು ಬೀದರ್ನಲ್ಲಿರುವ ಪ್ರಮುಖ ಐತಿಹಾಸಿಕ ಪ್ರವಾಸಿ ತಾಣವಾಗಿದೆ.
ಎಲ್ಲಿದೆ ಬಸವಕಲ್ಯಾಣ ಕೋಟೆ
ಬಸವಕಲ್ಯಾಣ ಬಸ್ ನಿಲ್ದಾಣದಿಂದ 1.6 ಕಿ.ಮೀ ದೂರದಲ್ಲಿ ಬೀದರ್ನಿಂದ 80 ಕಿ.ಮೀ ಮತ್ತು ಗುಲ್ಬರ್ಗಾದಿಂದ 78 ಕಿ.ಮೀ ದೂರದಲ್ಲಿದೆ. ಬಸವಕಲ್ಯಾಣ ಕೋಟೆಯನ್ನು ಹಿಂದೆ ಕಲ್ಯಾಣಿ ಕೋಟೆ ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತಿತ್ತು. ಇದು ಬಸವಕಲ್ಯಾಣದ ಪಟ್ಟಣದಲ್ಲಿದೆ.
ಕಲ್ಯಾಣಿ ಕೋಟೆ ಎನ್ನಲಾಗುತ್ತಿತ್ತು
PC: Manjunath Doddamani Gajendragad
ಬಸವಕಲ್ಯಾಣ ಕೋಟೆ ದಕ್ಷಿಣ ಭಾರತದ ಅತ್ಯಂತ ಹಳೆಯ ಮತ್ತು ಅತ್ಯಂತ ಭವ್ಯವಾದ ಕೋಟೆಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದಾಗಿದೆ. ಇದನ್ನು 10 ನೆಯ ಶತಮಾನದಲ್ಲಿ ರಾಜ ನಳರಾಜರು ನಿರ್ಮಿಸಿದರು. ಮೊದಲು ಕಲ್ಯಾಣಿ ಎಂದು ಕರೆಯಲ್ಪಡುವ ಬಸವಕಲ್ಯಾಣನು 1050 ರಿಂದ 1189 ರವರೆಗಿನ ಪಾಶ್ಚಾತ್ಯ ಚಾಲುಕ್ಯರ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯದ ರಾಜಧಾನಿಯಾಗಿತ್ತು. ಈ ಹೆಸರನ್ನು 1956 ರಲ್ಲಿ ಬಸವಕಲ್ಯಾಣ ಎಂದು ಬದಲಾಯಿಸಲಾಯಿತು. 12 ನೇ ಶತಮಾನದ ಆಧ್ಯಾತ್ಮಿಕ ವಿದ್ವಾಂಸ ಬಸವೇಶ್ವರರ ಹೆಸರನ್ನು ಇಡಲಾಗಿದೆ.
ಬಸವಣ್ಣರ ಹೆಸರು ಇಡಲಾಯಿತು
PC:Sscheral
ಚಾಲುಕ್ಯರ ಆಳ್ವಿಕೆಯ ಅವಧಿಯಲ್ಲಿ, ಜೈನಧರ್ಮವು ಪ್ರವರ್ಧಮಾನಗೊಂಡಿತು ಮತ್ತು ಚಾಲುಕ್ಯ ರಾಜರಿಂದ ಕೋಟೆಗಳ ಗೋಡೆಗಳ ಮೇಲೆ ಹಲವಾರು ಜೈನ ಚಿತ್ರಗಳನ್ನು ಕೆತ್ತಲಾಗಿದೆ.ಹನ್ನೆರಡನೇ ಶತಮಾನದಲ್ಲಿ ನಡೆದ ಕಲ್ಯಾಣ ಕ್ರಾಂತಿಗೆ ಆಸರೆಯಾಗಿತ್ತು ಈ ಪಟ್ಟಣ. ಅಲ್ಲದೆ ಧಾರ್ಮಿಕವಾಗಿಯೂ ಮಹತ್ವ ಪಡೆದ ಕ್ಷೇತ್ರ. ಕ್ರಾಂತಿಕಾರಿ ವಚನಕಾರರಾದ ಬಸವಣ್ಣನವರು ಮಾಂಡಲಿಕ ಬಿಜ್ಜಳನೊಂದಿಗೆ ಮಂಗಳವೇಡೆಯನ್ನು ತೊರೆದು ಬಸವ ಕಲ್ಯಾಣಕ್ಕೆ ಬಂದು ಅದನ್ನು ತಮ್ಮ ಕರ್ಮಭೂಮಿಯನ್ನಾಗಿಸಿ ಕೊಂಡರು. ಸಾಮಾಜಿಕ, ಧಾರ್ಮಿಕ ಕ್ರಾಂತಿಯನ್ನು ನಡೆಸಿದರು. ಕಲ್ಯಾಣ ಶರಣರ ನಾಡು, ಭಕ್ತಿಯ ಬೀಡು ಆಯಿತು ಬಸವಕಲ್ಯಾಣ.
ಅನೇಕ ರಾಜರುಗಳಿಂದ ಆಳಲ್ಪಟ್ಟಿತು
ಈ ಕೋಟೆಯನ್ನು ದೇವಗಿರಿ, ಕಲಚೂರಿಗಳು, ಪಶ್ಚಿಮ ಚಾಲುಕ್ಯರು, ಬಿಜಾಪುರ ಸುಲ್ತಾನರು, ಬೀದರ್ ಸುಲ್ತಾನರು, ಬಹಮನಿ ಸುಲ್ತಾನರು ಮತ್ತು ಹೈದರಾಬಾದ್ ನಿಜಾಮರು, ಯಾದವರು ಆಳಿದರು. 12 ನೇಯ ಶತಮಾನದಲ್ಲಿ ಪಾಶ್ಚಾತ್ಯ ಚಾಲುಕ್ಯರ ಪತನದ ನಂತರ ಕೋಟೆ ಅದರ ಪ್ರಮುಖತೆಯನ್ನು ಕಳೆದುಕೊಂಡಿತು. ಆದರೆ ಕೋಟೆಗೆ ಸಣ್ಣ ಸೇರ್ಪಡೆಗಳು ಮುಂದುವರೆದವು. ಕೋಟೆಯು ಇನ್ನೂ ವಿವಿಧ ರಾಜವಂಶಸ್ಥರಿಂದ ಆಳಲ್ಪಟ್ಟಿತು.
ಅಖಂಡ್ ದರ್ವಾಜಾ
ಈ ಕೋಟೆಯನ್ನು ರಕ್ಷಣಾತ್ಮಕ ರಚನೆಯಾಗಿ ಕಟ್ಟಲಾಗಿದೆ. ಪ್ರಬಲವಾದ ಕೋಟೆ ಗೋಡೆಗಳಿಂದ ಬೆಟ್ಟಗಳ ಮೇಲೆ ಹರಡಿದ ಅಂತರ್-ಸಂಪರ್ಕ ಬಂಡೆಗಳೊಂದಿಗೆ. ಕೋಟೆಯು ಏಳು ಬಾಗಿಲುಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ. ಅವುಗಳಲ್ಲಿ ಈಗ ಐದು ಪರಿಪೂರ್ಣ ಸ್ಥಿತಿಯಲ್ಲಿವೆ. ಪ್ರವೇಶದ್ವಾರದಲ್ಲಿ ಬಾಲ್ಕನಿಗಳೊಂದಿಗೆ ಘನವಾದ ಕಮಾನು ಇದೆ. ಅದು ಎರಡೂ ಕಡೆಗಳಲ್ಲಿ ಮೆಟ್ಟಿಲುಗಳಿವೆ. ಆ ಮೆಟ್ಟಿಲುಗಳ ಮೂಲಕ ಬಾಲ್ಕನಿಯನ್ನು ಪ್ರವೇಶಿಸಬಹುದು. ಈ ಮುಖ್ಯ ದ್ವಾರವನ್ನು ಅಖಂಡ್ ದರ್ವಾಜಾ ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ಇದನ್ನು ನಾಲ್ಕು ಕೆಂಪು ಕಲ್ಲಿನ ಚಪ್ಪಡಿಗಳಿಂದ ನಿರ್ಮಿಸಲಾಗಿದೆ.
ರಾಣಿ ಮಹಲ್
ಇಲ್ಲೊಂದು ದೇವಸ್ಥಾನವಿದೆ. ದೇವಸ್ಥಾನದ ಮುಂದೆ ರಾಜ್ಮಹಲ್ ಅರಮನೆ ಇದೆ. ದೇವಸ್ಥಾನದ ಮುಂದಿರುವ ಚೌಕಾಕಾರದ ಕೊಳದ ಪಕ್ಕದಲ್ಲಿ ಪಶ್ಚಿಮದ ಕಡೆಗೆ ರಾಣಿ ಮಹಲ್ ಇದೆ. ಈ ಕೋಟೆಯ ಬಹುತೇಕ ಭಾಗ ಅವಶೇಷವಾಗಿ ಉಳಿದಿದೆ. ದೇವಸ್ಥಾನದ ಮುಂದೆ ರಾಜ್ಮಹಲ್ ಅರಮನೆ ಮತ್ತು ಚದರ ಕೊಳದ ಪಕ್ಕದಲ್ಲಿರುವ ದೇವಸ್ಥಾನವು ಪಶ್ಚಿಮದ ಕಡೆಗೆ ರಾಣಿ ಮಹಲ್ ಆಗಿದೆ. ಕೋಟೆಯ ಈಶಾನ್ಯ ಮತ್ತು ಪಶ್ಚಿಮ ಭಾಗದ ಎರಡು ಆಳವಾದ ಬಾವಿಗಳು ಇವೆ. ಎತ್ತು ಅಥವಾ ಕುದುರೆಗಳಿಗೆ ನೀರನ್ನು ಕುಡಿಸಲು ಇಳಿಜಾರಾದ ರೀತಿಯಲ್ಲಿದೆ. ಶತ್ರುವಿನ ದಾಳಿಯ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ ತುರ್ತು ಪಾರಾಗಲು ಒಂದು ರಹಸ್ಯವಾದ ಕಿರಿದಾದ ಕೊಳವೆ ಹಾದಿ ಇದೆ.
ಆಡಳಿತಗಾರರ ಕುರುಹುಗಳಿವೆ
ಬಸವಕಲ್ಯಾಣ ಕೋಟೆಯನ್ನು ನಿಯಂತ್ರಿಸುತ್ತಿದ್ದ ವಿವಿಧ ಆಡಳಿತಗಾರರ ಕುರುಹುಗಳನ್ನು ಪ್ರದರ್ಶಿಸುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ಅದಕ್ಕೆ ಅನುಗುಣವಾಗಿ ನವೀಕರಿಸಿದೆ. ಕೋಟೆಯೊಳಗೆ ಹಲವಾರು ಅರಮನೆಗಳು, ರಚನೆಗಳು ಮತ್ತು ದೇವಾಲಯಗಳು ಇವೆ. ಇದನ್ನು ಪ್ರವಾಸಿಗರು ಆನಂದಿಸುತ್ತಾರೆ. ಪ್ರಸ್ತುತ, ಬಸವಕಲ್ಯಾಣ ಕೋಟೆಯ ಹಲವು ಭಾಗಗಳು ನಾಶವಾದ ಸ್ಥಿತಿಯಲ್ಲಿವೆ, ಇದು ಇನ್ನೂ ಭೇಟಿ ಯೋಗ್ಯವಾಗಿದೆ. ಪ್ರವಾಸಿಗರು ಕೋಟೆಯ ಐತಿಹಾಸಿಕ ವೈಭವವನ್ನು ಅದರ ಪ್ರಭಾವಶಾಲಿ ವಾಸ್ತುಶಿಲ್ಪದೊಂದಿಗೆ ನೋಡಬಹುದು.
ವಸ್ತು ಸಂಗ್ರಾಹಾಲಯ
ಈ ಕೋಟೆಗೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದ ವಸ್ತುಸಂಗ್ರಾಹಾಲಯದಲ್ಲಿ ಅನೇಕ ಜೈನ ಮೂರ್ತಿಗಳನ್ನು ಕಾಣಬಹುದು. ಇವುಗಳು ಸುಮಾರು 10,11 ನೇ ಶತಮಾನಕ್ಕೆ ಸೇರಿದವುಗಳಾಗಿವೆ. ಕೋಟೆಯ ಬಹುತೇಕ ಸ್ಥಳಗಳು ಈಗ ಅವಶೇಷಗಳಲ್ಲಿವೆ, ಇಲ್ಲಿ ಕಾಣುವ ಏಕೈಕ ನಿರ್ವಹಣೆಯಾಗುತ್ತಿರುವ ಕಟ್ಟಡವು ಉರ್ದು ಶಾಲೆಯಾಗಿ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಹಿಸುತ್ತಿರುವ ಮಸೀದಿಯಾಗಿದೆ.ಇಲ್ಲಿಗೆ ಪ್ರವಾಸಿಗರು ಬೆಳಗ್ಗೆ 9 ಗಂಟೆಯಿಂದ ಸಂಜೆ 5 ಗಂಟೆ ವರೆಗೆ ಪ್ರವೇಶಿಸಬಹುದು.
ಚುಂಬರ ಗಡಿಯಾರ ಗೋಪುರ
ಬೀದರ್ ರೈಲು ನಿಲ್ದಾಣದಿಂದ 2 ಕಿ.ಮೀ ದೂರದಲ್ಲಿರುವ ಚುಂಬರ ಹಳೆಯ ವೃತ್ತಾಕಾರದ ಗಡಿಯಾರ ಗೋಪುರ ಮತ್ತು ಬೀದರ್ ನಗರದ ಹೃದಯಭಾಗದಲ್ಲಿರುವ ಪ್ರಮುಖ ಸ್ಮಾರಕಗಳು. ಚುಂಬರ ಎಂದರೆ ನಾಲ್ಕು ದಿಕ್ಕುಗಳಲ್ಲಿ ಎದುರಿಸುತ್ತಿರುವ ಕಟ್ಟಡ. ಈ ಗೋಪುರವು ಇಸ್ಲಾಮಿಕ್-ಪೂರ್ವ ಅವಧಿಯಲ್ಲಿ ನಿರ್ಮಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿದೆ ಎಂದು ವರದಿಯಾಗಿದೆ ಆದರೆ ಅರ್ಧ-ಇಸ್ಲಾಮಿಕ್ ವಾಸ್ತುಶಿಲ್ಪವನ್ನು ಅನುಸರಿಸುತ್ತದೆ. ಈ ಸಿಲಿಂಡರಾಕಾರದ ರಚನೆಯು ಇಡೀ ನಗರದ ಮೇಲ್ಭಾಗದಿಂದ ಒಂದು ಕಮಾಂಡಿಂಗ್ ನೋಟವನ್ನು ನೀಡುತ್ತದೆ.
ತರ್ಕಾಶ್ ಮಹಲ್
ತರ್ಕಾಶ್ ಮಹಲ್ ಮೂಲತಃ 14-15 ಶತಮಾನಗಳ ನಡುವೆ ಬಹ್ಮಣಿ ಸುಲ್ತಾನನ ಟರ್ಕಿಷ್ ಪತ್ನಿಗಾಗಿ ನಿರ್ಮಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿತು. ಅರಮನೆಯ ಮೇಲಿನ ಭಾಗಗಳನ್ನು ಬರಿಡಿ ಆಡಳಿತದ ಅವಧಿಯಲ್ಲಿ ನಿರ್ಮಿಸಲಾಯಿತು. ಬರಿಡಿ ಆಡಳಿತದ ಅಲಂಕಾರಿಕ ಕೆಲಸವು ಕಟ್ಟಡದ ಮೇಲ್ಭಾಗದಲ್ಲಿ ಕಂಡುಬರುತ್ತದೆ. ಬಿದರ್ ರೇಲ್ವೆ ನಿಲ್ದಾಣದಿಂದ 2.8 ಕಿ.ಮೀ ದೂರದಲ್ಲಿರುವ ತಾರ್ಕಾಶ್ ಮಹಲ್ ಬೀದರ್ ಕೋಟೆ ಒಳಗೆ ಸೋಲಾಹ್ ಖಾಂಬಾ ಮಾಸಿಜ್ ಬಳಿಯ ಲಾಲ್ ಬಾಗ್ ಉದ್ಯಾನವನದ ದಕ್ಷಿಣ ಭಾಗದಲ್ಲಿದೆ.
ತಲುಪುವುದು ಹೇಗೆ?
ಇಲ್ಲಿಗೆ ಸಮೀಪದ ವಿಮಾನ ನಿಲ್ದಾಣವೆಂದರೆ ಹೈದರಾಬಾದ್ನ ರಾಜೀವ್ ಗಾಂಧಿ ಅಂತರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ವಿಮಾನ ನಿಲ್ದಾಣ. ಇನ್ನು ಸಮೀಪದ ರೈಲು ನಿಲ್ದಾಣವೆಂದರೆ ಬೀದರ್ ರೈಲು ನಿಲ್ದಾಣ. ಬೀದರ್ ಬಸ್ ನಿಲ್ದಾಣವು ಸಮೀಪದ ಬಸ್ ನಿಲ್ದಾಣವಾಗಿದೆ. ನೀವು ಬೀದರ್ನ ಬಸವ ಕಲ್ಯಾಣ ಕೋಟೆಯನ್ನು ತಲುಪಬೇಕಾದರೆ ರೈಲು ಮಾರ್ಗ, ಇಲ್ಲವೇ ರಸ್ತೆ ಮಾರ್ಗ ಸುಲಭವಾಗಿದೆ.