ಅಂಬಾಜಿಯು ಪ್ರಾಚೀನ ಭಾರತದ ಅತ್ಯಂತ ಪುರಾತನ ಮತ್ತು ಅತೀ ಪೂಜನೀಯ ಯಾತ್ರಾ ಕೇಂದ್ರಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದಾಗಿದೆ. ಇದು 52 ಶಕ್ತಿ ಪೀಠಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದಾಗಿದ್ದು, ಈ ಶಕ್ತಿ ಪೀಠಗಳು ಸತಿ ದೇವಿಗೆ, ಅರ್ಥಾತ್ ಶಕ್ತಿ ದೇವತೆಗೆ ಸಮರ್ಪಿತವಾಗಿವೆ. ಅಂಬಾಜಿ ಮಠದ ಪೀಠವು ಗಬ್ಬಾರ್ ಬೆಟ್ಟಗಳ ತುದಿಯಲ್ಲಿದ್ದು, ಬನಸ್ಕಂಥ (Banaskantha) ಜಿಲ್ಲೆಯ ದಂತ ತಲುಕದಲ್ಲಿದೆ. ಈ ಬನಸ್ಕಂಥ ಜಿಲ್ಲೆಯು ಗುಜರಾತ್ ಮತ್ತು ರಾಜಸ್ಥಾನ ರಾಜ್ಯಗಳ ಗಡಿಯಲ್ಲಿದೆ.
ಅಂಬಾಜಿಯು ಪ್ರಪಂಚದಾದ್ಯಂತ ಸಾವಿರಾರು ಯಾತ್ರಿಕರನ್ನು, ಅದರಲ್ಲೂ ವಿಶೇಷವಾಗಿ, ಭಾದರ್ವಿ ಪೂರ್ಣಿಮ ಮತ್ತು ದೀಪಾವಳಿಯ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಂತೂ ಬಹು ಸಂಖ್ಯೆಯಲ್ಲಿ ಯಾತ್ರಿಕರನ್ನು ಆಕರ್ಷಿಸುತ್ತದೆ. ಅರಾವಳಿ ಶ್ರೇಣಿಗಳ ದಟ್ಟವಾದ ಕಾಡುಗಳಿಂದ ಈ ಶಕ್ತಿ ಸ್ಥಳವು ಸುತ್ತುವರೆಯಲ್ಪಟ್ಟಿದೆ. ಈ ಸ್ಥಳವು ಪ್ರಾಕೃತಿಕ ಸೌಂದರ್ಯ ಮತ್ತು ಅಧ್ಯಾತ್ಮಿಕತೆಯ ಒಂದು ಪರಿಪೂರ್ಣವಾದ ಸಮಾವೇಶವನ್ನು ತನ್ನ ಯಾತ್ರಾರ್ಥಿಗಳಿಗೆ ಒದಗಿಸುತ್ತದೆ.
ಗಬ್ಬರ್ ಪರ್ವತ
ಗಬ್ಬಾರ್ ಪರ್ವತವು ಅರಸುರ್ (Arasur) ಬೆಟ್ಟಗಳ ಮೇಲೆ, ವೇದಗಳ ಕಾಲಕ್ಕೆ ಸೇರಿದ ಸರಸ್ವತಿ ನದಿಯ ಮೂಲದ ಸಮೀಪದಲ್ಲಿದೆ. ಇದು ಪ್ರಾಚೀನ ಅರಾವಳ್ಳಿ ಬೆಟ್ಟಗಳ ನೈಋತ್ಯ ಭಾಗದಲ್ಲಿದ್ದು, ಸಮುದ್ರ ಪಾತಳಿಯಿಂದ 1,600 ಅಡಿಗಳಷ್ಟು ಎತ್ತರದಲ್ಲಿದೆ. ಗಬ್ಬಾರ್ ನ ಕಡಿದಾದ ಬೆಟ್ಟವು ಏರಲು ಕಷ್ಟಕರವಾಗಿದೆ. ಯಾತ್ರಾರ್ಥಿಗಳು 300 ಕಲ್ಲು ಮೆಟ್ಟಿಲುಗಳನ್ನು ಬೆಟ್ಟದ ಕೆಳಭಾಗದಿಂದ ಆರಂಭಿಸಿ ಏರಬೇಕಾಗಿದ್ದು, ಇದು ಕಟ್ಟಕಡೆಗೆ ಕಿರಿದಾದ ಅಪಾಯಕರ ಕಾಲುದಾರಿಯತ್ತ ಯಾತ್ರಿಕರನ್ನು ಕೊಂಡೊಯ್ಯುತ್ತದೆ. ಮುಖ್ಯವಾದ ದೇವಸ್ಥಾನವನ್ನು ತಲುಪಬೇಕಾದರೆ, ಈ ದಾರಿಯ ಮೂಲಕ ಸಾಗಬೇಕು.
ಧಾರ್ಮಿಕ ಮಹತ್ವ
ಅಂಬಾಜಿ ದೇವಸ್ಥಾನವು ಭಾರತದ ಪ್ರಮುಖ ಶಕ್ತಿಪೀಠಗಳ ಪೈಕಿ ಒಂದೆಂದು ಪರಿಗಣಿತವಾಗಿದೆ. ಸ್ಥಳ ಪುರಾಣದ ಪ್ರಕಾರ, ದೇವಿ ಸತಿಯ ದೇಹದ ಹೃದಯ ಭಾಗವು ಗಬ್ಬಾರ್ ಬೆಟ್ಟದ ತುದಿಯಲ್ಲಿ ಬಿದ್ದಿತು. ಅರಸುರ್ ಬೆಟ್ಟಗಳ ಮೇಲಿರುವ ಕಾರಣಕ್ಕಾಗಿ ಅರಸುರಿ ಅಂಬಾಜಿ ಎಂದು ಕರೆಯಲ್ಪಡುವ ಈ ಪವಿತ್ರ ದೇವಸ್ಥಾನದಲ್ಲಿ, ಪಾವನಳಾದ ದೇವಿಯ ಯಾವುದೇ ಪ್ರತಿಮೆಯಿರುವುದಿಲ್ಲ. "ಶ್ರೀ ವಿಸ ಯಂತ್ರ" ವು ಮೂಲ ಪ್ರತಿಮೆಯ ರೂಪದಲ್ಲಿ ಪೂಜಿಸಲ್ಪಡುತ್ತದೆ. ಬರಿಗಣ್ಣಿನಿಂದ ಈ "ಯಂತ್ರ" ವನ್ನು ನೋಡಲು ಸಾಧ್ಯವಿಲ್ಲ.
ವಿಸ ಯಂತ್ರವನ್ನು ಪೂಜಿಸುವವರು ತಮ್ಮ ಕಣ್ಣುಗಳಿಗೆ ಪಟ್ಟಿಯೊಂದನ್ನು ಕಟ್ಟಿಕೊಳ್ಳಬೇಕು. ಪ್ರತಿವರ್ಷವೂ ಭಾದರ್ವಿ ಪೂರ್ಣಿಮದಂದು, ಒಂದು ದೊಡ್ಡ ಮೇಳವನ್ನು ಆಯೋಜಿಸಲಾಗುತ್ತಿದ್ದು, ಜನರು ದೇಶದ ಮೂಲೆ ಮೂಲೆಗಳಿಂದ ಜುಲೈ ತಿಂಗಳಿನಲ್ಲಿ ತಾಯಿ ಅಂಬೆಯನ್ನು ಆರಾಧಿಸಲು ಇಲ್ಲಿಗೆ ಬರುತ್ತಾರೆ. ಅಲ್ಲದೇ, ದೀಪಾವಳಿ ಇಡಿಯ ಅಂಬಾಜಿ ದೇವಸ್ಥಾನವನ್ನು ದೀಪಗಳಿಂದ ಅಲಂಕರಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಮಹಾಭಾರತದಲ್ಲಿಯೂ ಕೂಡ ಅಂಬಾಜಿಯ ಉಲ್ಲೇಖವಿದೆ. ಪಾಂಡವರು ತಮ್ಮ ವನವಾಸದ ಅವಧಿಯಲ್ಲಿ ಭಗವತಿ ಅಂಬಾಜಿಯನ್ನು ಪೂಜಿಸಿದ್ದರು ಎಂದು ಮಹಾಭಾರತವು ಪ್ರಸ್ತಾವಿಸಿದೆ.
ಭೌಗೋಳಿಕತೆ
ಅಂಬಾಜಿಯು ಗುಜರಾತ್ ಮತ್ತು ರಾಜಾಸ್ಥಾನ ರಾಜ್ಯಗಳ ಗಡಿಭಾಗಕ್ಕೆ ಸಮೀಪದಲ್ಲಿರುವ ಕಡಿಯದ್ರದಿಂದ 50 ಕಿ.ಮೀ. ದೂರದಲ್ಲಿ, ಮೌಂಟ್ ಅಬುವಿನಿಂದ 45 ಕಿ. ಮೀ. ದೂರದಲ್ಲಿ, ಮತ್ತು ಪಾಲನ್ಪುರ್ ನಿಂದ 65 ಕಿ.ಮೀ. ದೂರದಲ್ಲಿದೆ.